આટલા મોટા વિમાનમાં પેટ્રોલ ક્યાં ભરાય છે? તમે ક્યારેય જવાબ વિશે વિચાર્યું નહીં હોય!

વિમાનની ઇંધણ વ્યવસ્થા: મોટા વિમાનોમાં પેટ્રોલને બદલે જેટ ઇંધણ ભરવામાં આવે છે. એરપોર્ટ પર ઇંધણ ભરવું ભૂગર્ભ પાઇપલાઇનો અને ઇંધણ ટ્રકો દ્વારા થાય છે. કેટલાક લશ્કરી વિમાનો હવામાં પણ ઇંધણ ભરી શકે છે.

જો તમે ક્યારેય વિમાન ઉડતું જોયું હોય, તો તમારા મનમાં આ પ્રશ્ન આવ્યો જ હશે કે આટલા મોટા વિમાનમાં પેટ્રોલ ક્યાંથી ભરો છો? શું તેમાં કાર જેવી ટાંકી છે, કે પછી કોઈ અલગ સિસ્ટમનો ઉપયોગ થાય છે? અને જો તે હજારો કિલોમીટર મુસાફરી કરે છે, તો આ બધું બળતણ ક્યાં સંગ્રહિત થાય છે? આ પ્રશ્નનો જવાબ જેટલો રસપ્રદ છે તેટલો જ વિજ્ઞાનથી ભરપૂર છે. ચાલો સરળ ભાષામાં સમજીએ કે મોટા વિમાનોમાં બળતણ કેવી રીતે ભરવામાં આવે છે અને તેને ક્યાં સંગ્રહિત કરવામાં આવે છે.

વિમાનોમાં પેટ્રોલ નહીં, પણ જેટ ફ્યુઅલ ભરેલું હોય છે

ઘણા લોકો માને છે કે વિમાનોમાં એ જ પેટ્રોલ વપરાય છે જે કાર અને બાઇકમાં વપરાય છે, પરંતુ આ સાચું નથી. વિમાનમાં એક ખાસ પ્રકારનું બળતણ ભરવામાં આવે છે જેને એવિએશન ટર્બાઇન ફ્યુઅલ (ATF) અથવા જેટ ફ્યુઅલ કહેવામાં આવે છે. આ ઇંધણ કારમાં વપરાતા પેટ્રોલથી સંપૂર્ણપણે અલગ છે કારણ કે તે ખૂબ જ ઠંડા તાપમાનમાં પણ જામતું નથી અને ઊંચાઈએ પણ સરળતાથી બળી જાય છે. સામાન્ય રીતે જેટ ઇંધણને જેટ A અને જેટ A-1 નામના બે વર્ગોમાં વહેંચવામાં આવે છે. જેટ એ-૧નો ઉપયોગ ઠંડા વિસ્તારોમાં ઉડતા વિમાનો માટે થાય છે, જ્યારે જેટ એ સામાન્ય ઉડાન માટે યોગ્ય છે.

આટલા મોટા જહાજમાં બળતણ ક્યાં સંગ્રહિત છે?

હવે પ્રશ્ન એ ઊભો થાય છે કે આટલા ભારે અને મોટા વિમાનમાં બળતણ ક્યાં સંગ્રહિત થાય છે. આનો જવાબ થોડો આશ્ચર્યજનક છે. મોટાભાગના વિમાનોમાં, બળતણ તેમની પાંખોની અંદર સંગ્રહિત થાય છે. આ વાત કદાચ વિચિત્ર લાગશે, પણ તેની પાછળ એક મોટું કારણ છે.

જો વિમાનના પાછળના ભાગમાં બળતણ રાખવામાં આવે તો વધેલા વજનથી વિમાનનું સંતુલન બગડી શકે છે. તેવી જ રીતે, જો તેને આગળ મૂકવામાં આવે તો, તે લેન્ડિંગ અને ટેકઓફમાં સમસ્યા ઊભી કરી શકે છે. તેથી, વિમાન ડિઝાઇન કરતી વખતે, પાંખોની અંદર બળતણ સંગ્રહિત કરવાની ખાસ કાળજી લેવામાં આવે છે જેથી વિમાનનું સંતુલન યોગ્ય રહે. આનાથી વિમાનની સ્થિરતા જળવાઈ રહે છે અને ઉડાન દરમિયાન ઓછા આંચકા અનુભવાય છે.

સેન્ટ્રલ ફ્યુઅલ ટાંકી

કેટલાક મોટા વિમાનો, ખાસ કરીને લાંબા અંતરની ફ્લાઇટ્સમાં, ફક્ત પાંખોમાં જ નહીં, પરંતુ વિમાનના મધ્યમાં પણ મોટી ઇંધણ ટાંકી હોય છે. આને સેન્ટ્રલ ફ્યુઅલ ટાંકી કહેવામાં આવે છે. જ્યારે જરૂર પડે ત્યારે, તેમાં વધારાનું ઇંધણ ભરવામાં આવે છે જેથી લાંબા અંતરની ફ્લાઇટ્સ રોકાયા વિના પૂર્ણ કરી શકાય.

વિમાનમાં ઇંધણ કેવી રીતે ભરવું

વિમાનમાં ઇંધણ ભરવાની પ્રક્રિયા સામાન્ય કાર કરતા સંપૂર્ણપણે અલગ છે. મુખ્ય એરપોર્ટ પર, વિમાનોને બળતણ પૂરું પાડવા માટે ખાસ બળતણ ટ્રકો અને ભૂગર્ભ પાઇપલાઇનનો ઉપયોગ કરવામાં આવે છે.

જ્યારે ફ્લાઇટ ટેકઓફ માટે તૈયાર હોય છે, ત્યારે એક મોટો ઇંધણ ટ્રક વિમાન પાસે આવે છે અને તેની પાંખો નીચે લગાવેલા ખાસ નોઝલ દ્વારા તેમાં ઇંધણ ભરે છે. કેટલાક મોટા એરપોર્ટ પર ભૂગર્ભ પાઇપલાઇન સિસ્ટમ હોય છે જેના દ્વારા જમીનની નીચેથી સીધા વિમાનોને ઇંધણ પૂરું પાડવામાં આવે છે. આ પ્રક્રિયા સંપૂર્ણપણે કમ્પ્યુટર્સ દ્વારા નિયંત્રિત થાય છે જેથી વિમાનમાં જરૂરિયાત મુજબ બળતણ ભરી શકાય.