૧૨% GST સ્લેબ દૂર કરવાની તૈયારી, જાણો શું સસ્તું થશે અને શું મોંઘું થશે

GST કાઉન્સિલની આગામી બેઠકમાં, સરકાર ચાર ટેક્સ સ્લેબ (5%, 12%, 18%, 28%) ઘટાડીને ત્રણ કરવા અંગે ચર્ચા કરી શકે છે. સૂત્રોના જણાવ્યા અનુસાર, 12% ટેક્સ સ્લેબને સંપૂર્ણપણે દૂર કરવાનો પ્રસ્તાવ છે. આ અંતર્ગત, આવશ્યક વસ્તુઓ (જેમ કે દૈનિક ઉપયોગની વસ્તુઓ) 5% સ્લેબમાં શિફ્ટ થઈ શકે છે. બિન-આવશ્યક વસ્તુઓને 18% સ્લેબમાં મૂકી શકાય છે. GST કાઉન્સિલની બેઠકમાં આ પ્રસ્તાવને અંતિમ સ્વરૂપ આપવામાં આવશે.

12% સ્લેબ કેમ દૂર કરવામાં આવી રહ્યો છે?

અધિકારીઓ અને નિષ્ણાતો માને છે કે આ સ્લેબ હવે “અપ્રસ્તુત” બની ગયો છે. ધ્યેય કર પ્રણાલીને સરળ બનાવવાનો છે અને આવકને અસર ન કરવાનો છે (રેવન્યુ ન્યુટ્રલ). એક અધિકારીએ કહ્યું, “આ સૌથી વ્યવહારુ રસ્તો છે, પરંતુ અંતિમ નિર્ણય કાઉન્સિલ દ્વારા લેવામાં આવશે.”

GST કાઉન્સિલ ક્યારે મળશે?

GST કાઉન્સિલની આગામી બેઠક જૂન-જુલાઈ 2025 માં યોજાવાની અપેક્ષા છે. તેમાં કેન્દ્રીય અને રાજ્યના નાણામંત્રીઓ શામેલ હશે. ડિસેમ્બર 2024 પછી આ કાઉન્સિલ પહેલી વાર મળી રહી છે.

આ પ્રક્રિયા કેવી રીતે ચાલી રહી છે?

સપ્ટેમ્બર 2021 માં, GST સરળીકરણ માટે મંત્રીઓના જૂથ (GoM) ની રચના કરવામાં આવી હતી. આ સમિતિનું નેતૃત્વ અગાઉ કર્ણાટકના ભૂતપૂર્વ CM બસવરાજ બોમ્મઈ દ્વારા કરવામાં આવ્યું હતું. નવેમ્બર 2023 માં, સુરેશ ખન્ના યુપીના નાણામંત્રી બન્યા. ફેબ્રુઆરી 2024 થી, બિહારના નાયબ CM સમ્રાટ ચૌધરી તેનું નેતૃત્વ કરી રહ્યા છે. મોટાભાગના રાજ્યો, કેન્દ્રીય અધિકારીઓ અને નિષ્ણાતોએ આ દરખાસ્તને મંજૂરી આપી છે.

GST સ્લેબ

0% પેક વગરનો ખોરાક (ચોખા, શાકભાજી), મીઠું, દૂધ, શિક્ષણ-આરોગ્ય સેવાઓ.

5% આવશ્યક ચીજવસ્તુઓ (જેમ કે મસાલા, કેરોસીન)

12% સેવાઓ (₹7,500 સુધીના હોટેલ રૂમ, બિઝનેસ ક્લાસ ફ્લાઇટ્સ), માલ (પાસ્તા, જામ, સાયકલ, ₹1,000 થી ઓછી કિંમતના જૂતા, માર્બલ)

18% ઇલેક્ટ્રોનિક્સ, રેસ્ટોરન્ટ સેવાઓ

28% લક્ઝરી વસ્તુઓ (કાર, સિગારેટ)

EY ઇન્ડિયાના સૌરભ અગ્રવાલ કહે છે, “12% સ્લેબ દૂર કરવાથી કર વ્યવસ્થા સરળ બનશે, વિવાદો ઘટશે અને કામ સરળ બનશે.”

શું સસ્તું થશે અને શું મોંઘું થશે

12% થી 18% સ્લેબમાં આવતી વસ્તુઓ (જેમ કે ડિટર્જન્ટ, પ્લાસ્ટિકની વસ્તુઓ) મોંઘી થઈ શકે છે. 5% સ્લેબમાં આવતી વસ્તુઓ (જેમ કે મસાલા, કેરોસીન) સસ્તી થઈ શકે છે.

આ ફેરફાર શા માટે જરૂરી?

2024-25 માં, GST કલેક્શન ગયા વર્ષ કરતા 9% વધીને ₹22.08 લાખ કરોડ થયું. એપ્રિલ 2025 માં, રેકોર્ડ ₹2.36 લાખ કરોડ એકત્રિત થયા. અમેરિકા, યુરોપ જેવા દેશોમાં GST/VAT ના ફક્ત 1-2 સ્લેબ છે. ભારતની ત્રણ-સ્લેબ સિસ્ટમ તેમની નજીક હશે.