કયા પક્ષો વક્ફ બિલને સમર્થન આપી રહ્યા છે અને કોણ તેનો વિરોધ કરી રહ્યા છે

વકફ સુધારા બિલ: સરકાર 2 એપ્રિલે લોકસભામાં વકફ સુધારા બિલ રજૂ કરવાની તૈયારી કરી રહી છે. આ પછી, હવે પ્રશ્ન એ છે કે સંસદમાં આ બિલ પસાર કરવું કેટલું સરળ કે મુશ્કેલ હશે?

વકફ સુધારા બિલ: સરકાર સંસદના બજેટ સત્રના બીજા તબક્કામાં વકફ સુધારા બિલ લાવવાની તૈયારી કરી રહી છે. આ બિલ 2 એપ્રિલે લોકસભામાં રજૂ કરવામાં આવી શકે છે. સંસદીય બાબતો અને લઘુમતી કલ્યાણ મંત્રી કિરેન રિજિજુએ 8 ઓગસ્ટ 2024ના રોજ લોકસભામાં આ બિલ રજૂ કર્યું હતું, પરંતુ વિપક્ષના હોબાળાને કારણે તેને સંયુક્ત સંસદીય સમિતિ (JPC) પાસે મોકલવામાં આવ્યું હતું.

જેપીસીનું નેતૃત્વ જગદંબિકા પાલ કરી રહ્યા હતા. સમિતિના અહેવાલ પછી, સુધારેલા બિલને કેબિનેટ દ્વારા પહેલાથી જ મંજૂરી આપવામાં આવી છે. હવે જો સરકાર તેને સંસદમાં લાવે છે, તો તેને પસાર કરાવવું સરળ રહેશે નહીં કારણ કે તે પહેલાથી જ JPC સમીક્ષામાંથી પસાર થઈ ચૂક્યું છે.

સંસદમાં આંકડાઓનો ખેલ શું છે?

હાલમાં લોકસભામાં કુલ ૫૪૨ સભ્યો છે. આમાં ભાજપ પાસે 240 સાંસદો છે, જે તેને સૌથી મોટો પક્ષ બનાવે છે. ભાજપના નેતૃત્વ હેઠળના રાષ્ટ્રીય લોકશાહી જોડાણ (NDA) કુલ 293 સાંસદો સાથે બહુમતી ધરાવે છે. આ સંખ્યા કોઈપણ બિલ પસાર કરવા માટે જરૂરી 272 ના આંકડા કરતાં વધુ છે.

વિપક્ષની વાત કરીએ તો, કોંગ્રેસ પાસે 99 સાંસદો છે. ઇન્ડિયા બ્લોકમાં સમાવિષ્ટ તમામ પક્ષોને સામેલ કરીએ તો, તેમની કુલ સંખ્યા ફક્ત 233 સુધી પહોંચે છે, જે બહુમતી કરતા ઓછી છે. આ ઉપરાંત, આઝાદ સમાજ પાર્ટીના એડવોકેટ ચંદ્રશેખર અને શિરોમણી અકાલી દળના હરસિમરત કૌર બાદલ જેવા કેટલાક પક્ષો છે, જે ન તો NDAમાં છે કે ન તો ઇન્ડિયા બ્લોકમાં. કેટલાક અપક્ષ સાંસદો પણ છે જે ખુલ્લેઆમ કોઈપણ ગઠબંધનને સમર્થન આપી રહ્યા નથી.

હાલમાં રાજ્યસભામાં કુલ 236 સભ્યો છે. આમાં ભાજપના 98 સાંસદો છે. જો આપણે ગઠબંધનની વાત કરીએ તો, NDA પાસે લગભગ 115 સાંસદો છે. આ ઉપરાંત, 6 નામાંકિત સભ્યો પણ છે, જે સામાન્ય રીતે સરકારની તરફેણમાં મતદાન કરે છે. આ બધાને ઉમેરીને, NDAનો આંકડો ૧૨૧ પર પહોંચે છે, જે કોઈપણ બિલ પસાર કરવા માટે જરૂરી ૧૧૯ ના આંકડા કરતા બે વધુ છે.

વિપક્ષની વાત કરીએ તો, કોંગ્રેસ પાસે 27 સાંસદો છે અને ઈન્ડિયા બ્લોકના અન્ય પક્ષો પાસે 58 સભ્યો છે. એટલે કે, વિપક્ષ પાસે કુલ ૮૫ સાંસદો છે. આ ઉપરાંત રાજ્યસભામાં YSR કોંગ્રેસના 9, BJDના 7 અને AIADMKના 4 સભ્યો છે. કેટલાક નાના પક્ષો અને અપક્ષો સહિત, 3 સભ્યો એવા છે જે ન તો શાસક NDAમાં છે કે ન તો વિપક્ષ ઇન્ડિયા બ્લોકમાં.

સરકાર વિરોધનો સામનો કેમ કરી રહી છે? 

સરકારનું કહેવું છે કે વકફ સુધારા બિલ વકફ મિલકતો સંબંધિત વિવાદોને ઉકેલવાનો અધિકાર પ્રદાન કરશે. આનાથી વકફ મિલકતોનો વધુ સારો ઉપયોગ શક્ય બનશે અને મુસ્લિમ સમુદાયની મહિલાઓને પણ તેનો લાભ મળશે. ભાજપના સાંસદ જગદંબિકા પાલના નેતૃત્વ હેઠળની સંયુક્ત સંસદીય સમિતિ (JPC) એ NDAના ઘટકો દ્વારા આપવામાં આવેલા 14 સુધારાઓનો સમાવેશ કરીને સંસદમાં પોતાનો અહેવાલ રજૂ કર્યો હતો. જોકે, JPC એ વિપક્ષ દ્વારા પ્રસ્તાવિત 44 સુધારાઓને નકારી કાઢ્યા. આ કારણોસર વિપક્ષ આ બિલનો વિરોધ કરી રહ્યું છે અને તેને વિવાદાસ્પદ ગણાવી રહ્યું છે

વકફ બિલ સામે મુખ્ય વાંધાઓ

• હાઈકોર્ટમાં અપીલ કરવાનો અધિકાર – હવે વકફ મિલકત સંબંધિત કોઈપણ વિવાદમાં હાઈકોર્ટમાં અપીલ કરી શકાય છે, જ્યારે પહેલા વકફ ટ્રિબ્યુનલનો નિર્ણય અંતિમ માનવામાં આવતો હતો.
• દાન વિના મિલકત પર કોઈ દાવો નહીં – હવે વક્ફ દાન મેળવ્યા વિના કોઈપણ મિલકતનો દાવો કરી શકશે નહીં. અગાઉ, જો વકફ બોર્ડ કોઈપણ મિલકત પર દાવો કરે તો તેને વકફ મિલકત ગણવામાં આવતી હતી.
• મહિલાઓ અને અન્ય ધર્મના સભ્યો- હવે વક્ફ બોર્ડમાં એક મહિલા અને અન્ય ધર્મના એક સભ્ય હોવા ફરજિયાત રહેશે. અગાઉ, બોર્ડમાં મહિલાઓ કે અન્ય કોઈ ધર્મના સભ્યો નહોતા.
• કલેક્ટરને અધિકાર – હવે કલેક્ટર વકફ મિલકતનું સર્વેક્ષણ કરી શકશે અને મિલકત વકફ છે કે નહીં તે નક્કી કરવાનો અધિકાર ધરાવશે.